زخم پای دیابتی یکی از عوارض مهم و جدی بیماری دیابت است که در صورت بیتوجهی و عدمرسیدگی و مراقبت پرستاری مناسب میتواند منجر به آمپوتاسیون یا قطع پا گردد. براساس آمار بنیاد بین المللی دیابت هر سی ثانیه یک قطع عضو (آمپوتاسیون) پا در جهان بعلت بیماری دیابت انجام میشود که نشان از اهمیت موضوع دارد.
میدانیم که دیابت (مرض قند) بیماری مزمنی است که در اثر کاهش یا فقدان ترشح انسولین در بدن یا به دنبال عدم توانایی بدن در استفاده از انسولین به وجود میآید. انسولین ماده مهمی است که از غده لوزالمعده ترشح میشود و در تبدیل غذا به انرژی مورد نیاز ما نقش به سزایی دارد.
در صورتی که دیابت به خوبی کنترل نشود؛ قند خون افراد بالا میرود. بالابودن قندخون برای مدت طولانی باعث صدمه به اعضاء مختلف بدن و اختلال در سیستم ایمنی خواهدشد. بدیهی است که به دنبال اختلال سیستم ایمنی، توانایی فرد در مقابله با عفونتها کاهش مییابد.
علل بروز زخم پای دیابتی
همچنین این بیماری موجب ایجاد عوارض مهمی در سیستم اعصاب محیطی، قلب، کلیه و چشم میشود. در بین این عوارض، بروز مشکلات پا سریعتر و گستردهتر از سایر اختلالات است. ۷۰-۶۰ درصد مبتلایان به دیابت دچار نوروپاتی یا اختلال در عملکرد اعصاب محیطی هستند و از مهمترین نقاط بدن که به همین علت در خطر آسیب و صدمه است ناحیه پا میباشد.
در یک فرد دچار دیابت به علت اختلال در کار اعصاب پا، حس پوست و حس درد در ناحیه پا (منظور از پا قسمتی از اندام تحتانی است که پایینتر از مچ پا قرار گرفته است.) کم شده و یا از بین میرود. به سخن دیگر اگر پای بیمار آسیب ببیند و یا زخم شود دردی احساس نمیکند و همین بی دردی، پا را در معرض بزرگترین خطرات قرار میدهد.
بالابودن قندخون در مدت طولانی باعث تخریب عروق خونی و کاهش جریان خون در پاها میگردد. کندی جریان خون سبب ضعیف شدن پوست پا، افزایش استعداد تشکیل زخم و اختلال در روند بهبود آن میشود .
به علاوه باکتریها و قارچهایی وجود دارند که در محیطهای شیرین رشد میکنند و عفونت ناشی از آنها باعث تخریب پوست و نهایتا بروز زخم در پا میگردد .
با ضعیفشدن جریان خون آنتیبیوتیکها نیز به راحتی نمیتوانند خود را به محل زخم و عفونت برسانند گاهی اوقات نه تنها عفونت پا برطرف نمیشود بلکه با انتقال عامل عفونی به جریان خون، خطر همه قسمتهای بدن را تهدید میکند. در این صورت؛ تنها راه درمان قطع عضو است.
یکی دیگر از اثرات قندخون بالا صدمه دیدن سیستم عصبی پاهاست که باعث مختلشدن حس درد و فشار در پا میگردد. به علاوه ترشح عرق و ترشحاتی که پوست پا را نرم و مرطوب میکنند نیز دچار اشکال میشود.
مجموع این عوامل هنگام راه رفتن، سبب بروز یک فشار غیرطبیعی روی پوست، مفاصل و استخوانها شده، خشکی و شکنندگی پوست را همراه خواهدداشت و به این ترتیب هرگونه زخمی در پا خیلی زود به مرحله خطر میرسد.
در این افراد مشکل کوچکی مثل یک زخم یا تاول کوچک در کنار انگشت (مثلاً به علت فشار کفش تنگ) میتواند به سرعت به یک زخم بزرگ و عفونی تبدیل شود که ممکن است حتی موجب قطع پا شود. ولی جالبتر اینکه بدانید، با روشهای ساده پیشگیری و مراقبت، میتوان از بستریشدن در بیمارستان و قطع عضو به سادگی جلوگیری کرد.
فراموش نکنیم که همه بیماران دیابتی همیشه در معرض خطر ابتلا به زخم پای دیابتی هستند.
اگر دیابت دارید باید هر روز پای خود را بدقت نگاه کرده تا از زخم نبودن آن مطمئن شوید. باید به دقت بدنبال آثاری از زخمهای کوچک، خونمردگی، نواحی که به نظر میرسد تحت فشار بودهاند؛ قرمزی پوست، گرمی پوست، تاول، زخم، خراشیدگی، بریدگی و مشکلات ناخن باشید.
از یک آینه استفاده کنید تا نقاطی از پا را که بخوبی در معرض دید نیستند ببینید. لابلای انگشتان پا را خیلی دقت کنید.
اگر لازم است از فرد دیگری برای بازرسی پاهایتان کمک بگیرید.
شش محل مهم برای بازرسی عبارتند از نوک انگشت شست، کنار انگشت کوچک، بالای انگشت وسط، پاشنه، لبه خارجی پا و کف پنجه پا. مرتباً ببینید آیا حس پوست قسمت های مختلف پایتان خوب است یا کم شده است.
اگر هر آسیبی در پای خود دیدید (مهم نیست چقدر کوچک و بیاهمیت) هرگز خودتان آن را مداوا نکنید. سریعاً به پزشک مراجعه کنید چون پای شما در خطر است.
علایم هشداردهنده افراد دیابتی
وجود درد مداوم در پاها که میتواند به علل مختلفی از جمله استفاده از کفشهای نامناسب، عفونتهای زمینهای، فشار روی پا، وجود تاول و یا خود دیابت باشد.
قرمزی پا که به علت عفونت (به خصوص اطراف زخم) یا فشار غیرطبیعی جوراب یا کفش به وجود میآید.
تورم پاها که نشانه التهاب یا عفونت، استفاده از کفش نامناسب و یا کندی جریان خون میباشد. سایر نشانههای گردش ضعیف جریان خون عبارت است از: عدم رشد موهای پا، نازک و براقشدن پوست پا حرارت موضعی که نشاندهنده عفونت یا التهاب است و گاهی به علت عدم بهبودی یا روند آهسته بهبودی زخمهای پا میباشد.
هرگونه آسیبی حتی جزئی در پا میتواند یک علامت هشدار جدی باشد چرا که ممکن است ناشی از پوشش نامناسب، صدمات و یا عفونت باشد.
خروج ترشحات چرکی از زخم پا علامت عفونت است.
مشکل در راه رفتن نشانه وجود اختلالات مفصلی، عفونت جدی و یا کفش نامناسب میباشد.
وجود تب و لرز در ارتباط با زخم پا نشانه عفونت جدی و سراسری است؛ که زندگی فرد را تهدید میکند.
چند نکته مهم در مراقبت از پا
هر روز پاهایتان را با آب گرم و یک صابون ملایم بشویید. اول درجه حرارت آب را با دست امتحان کنید که زیاد داغ نباشد.
پا را مدت زیادی در آب نگذارید.
با یک حوله پاهایتان را خشک کنید و موقع خشک کردن، حوله را روی پا نکشید بلکه آنرا به آرامی روی پا فشاردهید تا رطوبت آنرا جذب کند. لابلای انگشتانتان توجه بیشترکنید و به دقت آن محلها را شسته و خشک کنید.
با استفاده از لوسیونهای مرغوب و تاییدشده پوست پایتان را بطور مرتب نرم و مرطوب نگه دارید. بین انگشتان لوسیون نزنید.
در موقع کوتاه کردن ناخن دقت کنید که ناخنهایتان را مستقیم بزنید و گوشه های آنرا نزنید بلکه با سوهان ناخن به دقت لبههای ناخن را گرد کنید. اگر ناخن به داخل گوشت انگشتتان رفت سریعا به پزشک مراجعه کنید.
پا را در محلولهای ضدعفونی قرارندهید.
پای خود را روی رادیاتور شوفاژ یا جلوی بخاری قرارندهید.
همیشه پایتان را گرم نگه دارید. قبل از خواب جوراب راحتی بپوشید.
مراقب باشید پاهایتان در هنگام بارش باران یا برف خیس نشود. در زمستان جوراب و کفش گرم بپوشید.
سیگار نکشید.
چهار زانو ننشینید. هر دو این کارها جریان خون پاهایتان را کم میکنند.
هرگز با پای برهنه راه نروید. از کفشهای روباز یا تابستانی استفاده نکنید.
کفش را در عصر بخرید. عصرها پاهای شما به علت سرپا ایستادن بزرگترند و کفشی که عصر خریده میشود برای پای شما راحتتر است. کفش راحت بخرید.
کفشهای نوک تیز یا پنجه تیز یا پاشنه بلند نخرید. کفشهای چرمی بهترین هستند. پنجه کفش باید بزرگ و راحت باشد.
کفشهای نو را در روزهای اول که ممکن است کمی راحت نباشند؛ فقط روزی ۲-۱ ساعت بپوشید. سعی کنید یک روز در میان کفشهایتان را عوض کنید و همه روزها یک کفش نپوشید.
داخل کفش را قبل از پوشیدن آن نگاه کرده و با دست لمس کنید. بندهای کفشتان را خیلی سفت یا خیلی شل نبندید.
جورابهای تمیز و خشک بپوشید. جورابهای مدل دار مثلاً سوراخدار نپوشید. جورابهای نخی در تابستان مناسب هستند. مراقب باشید پنجه جوراب تنگ نباشد. توجه کنید بالای جوراب کش دار نباشد تا ساق را بفشارد.
درمان زخم پای دیابتی ( زخم بستر)
درمان عوارضی چون زخم پای دیابتی به نوع و شدت زخم بستگی دارد:
در زخمهای سطحی که لایه های رویی پوست را دربرمیگیرند؛ درمان به صورت تمیزکردن زخم و برداشتن پوستها و بافتهای مرده از روی زخم (پینه و دلمه) میباشد.
در صورت وجود هر نوع عفونت، مصرف آنتیبیوتیک ضرورت دارد.
گاهی اوقات از بیمار یا همراهان وی خواسته میشود تا روزی ۲ بار پانسمان محل زخم را تعویض نمایند.
به بیمار توصیه میشود تا آنجا که ممکن است از وارد آوردن وزن بدن روی پاهای خود خودداری کند و پاهای خود را بالا نگه دارد و در صورت لزوم هنگام حرکت از عصا یا واکر استفاده کنند. حداقل هفتهای یک بار یکی از اعضای تیم درمانی باید زخم پا و روند بهبود آن را مورد بررسی قراردهد.
زخمهایی وجوددارند که تا لایههای عمیقتر پوست و حتی گاهی عضلات و استخوانها نیز نفوذکردهاند که در این گونه موارد بیمار باید در بیمارستان بستری شود. معمولا بررسیهای دقیق آزمایشگاهی، اسکن و … در بیمارستان انجام میشود و آنتیبیوتیکهای وریدی نیز تجویز میشود.
گاهی اوقات به منظور برداشتن بافت یا استخوان عفونی عمل جراحی ضرورت دارد.
دفتر خدمات پرستاری در منزل تندیس تندرستی به واسطه قرارداد با پزشکان مطرح در استان خراسان رضوی با ارسال پزشکان عمومی و متخصص به منازل جهت ویزیت در منزل از اتلاف وقت و زمان شما عزیزان در صف مطب ها و دردسر نوبت گیری بی نیاز می کند.
شماره تماس جهت هماهنگی با کارشناسان ما :
ثابت دفتر:
0 دیدگاه