تصور کنید دقیقاً میدانید چه میخواهید بگویید، اما وقتی دهان خود را باز میکنید، کلمات به شکلی ناقص و با زحمت بسیار بیرون میآیند یا اصلاً بیرون نمیآیند. این، دنیای یک فرد مبتلا به آفازی بروکا است. این نوع آفازی که به آن “آفازی بیانی” یا “آفازی حرکتی” نیز میگویند، یکی از شناختهشدهترین اختلالات زبانی است که پس از آسیب به ناحیه خاصی از مغز رخ میدهد. درک این condition، کلید کمک به بازگرداندن صدای از دست رفته است.
آفازی بروکا چیست؟
آفازی بروکا یک اختلال زبانی-عصبی است که در آن توانایی تولید زبان و بیان جملات روان و دستورزبانی، به طور جدی تحت تأثیر قرار میگیرد. نکته کلیدی اینجاست که در این نوع آفازی، درک زبان معمولاً نسبتاً حفظ شده است. یعنی فرد حرفهای شما را میفهمد، اما نمیتواند به راحتی پاسخ دهد.
علت ایجاد: این آفازی معمولاً در اثر آسیب به ناحیه بروکا در لوب پیشانی نیمکره چپ مغز** ایجاد میشود. شایعترین علل این آسیب عبارتند از:
ضربه به سر (TBI)
تومور مغزی
عفونت مغزی
علائم و نشانههای کلیدی
مبتلایان به آفازی بروکا اغلب “غیرروان” صحبت میکنند. یعنی گفتارشان با زحمت و تلاش زیاد و به کندی ادا میشود.
۱. گفتار تلگرافی (Telegrammatic Speech)
بیمار از جملات بسیار کوتاه و فشرده استفاده میکند و کلمات رابط و کمکی (مانند حروف ربط، اضافه و افلال کمکی) را حذف میکند.
مثال: به جای گفتن “من امروز با دخترم به پارک رفتم”، میگوید: “من… امروز… دختر… پارک.“
۲. مشکل شدید در یافتن کلمات (Anomia)
فرد در به خاطر آوردن و تولید کلمات خاص، به ویژه اسامی و افعال، مشکل دارد. ممکن است برای گفتن یک کلمه ساده مانند “قاشق” مدتها تلاش کند و عصبانی شود.
۳. آپراکسی گفتار همراه
بسیاری از این بیماران به دلیل مجاورت نواحی آسیب دیده، دچار آپراکسی گفتار نیز هستند. یعنی در برنامهریزی و هماهنگی حرکات لازم برای تولید صداها مشکل دارند که بر وضوح گفتار تأثیر میگذارد.
۴. مشکل در تکرار
تکرار کلمات یا جملاتی که به آنها گفته میشود، برایشان بسیار دشوار است.
۵. درک نسبتاً حفظ شده
این بیماران معمولاً دستورات ساده و مکالمات روزمره را درک میکنند. اما ممکن است در درک جملات پیچیده دستوری یا طنز مشکل داشته باشند.
۶. آگاهی از مشکل و ناامیدی
برخلاف برخی انواع آفازی، individuals with Broca’s aphasia کاملاً از مشکل خود آگاه هستند. این آگاهی often leads to ناامیدی، افسردگی و احساس یأس، زیرا میدانند چه میخواهند بگویند اما نمیتوانند.
درمان و گفتاردرمانی
هدف اصلی گفتاردرمانی، بهبود fluency، دسترسی به کلمات و ساخت جملات دستورزبانی صحیح است.
روشهای رایج درمانی
درمان Melodic Intonation Therapy (MIT): از این روش به طور گسترده استفاده میشود. از آنجایی که نیمکره راست مغز (که مسئول موسیقی و ریتم است) often intact remains، این روش با استفاده از آواز و ریتم، به بیمار کمک میکند عبارات را تولید کند.
روش Promoting Aphasics’ Communicative Effectiveness (PACE): بر برقراری ارتباط موفقیتآمیز در موقعیتهای واقعی تمرکز دارد، حتی اگر گفتار کامل نباشد.
تمرینات تولید جمله: کمک به بیمار برای ساخت جملات کاملتر با استفاده از کارتهای تصویری و الگوهای دستوری.
استراتژیهای جبرانی: آموزش استفاده از زبان بدن، ایما و اشاره، نقاشی کردن و دفترچههای ارتباطی برای انتقال پیام.
چگونه با یک فرد مبتلا به آفازی بروکا ارتباط برقرار کنیم؟
این نکات برای خانواده و دوستان بسیار حیاتی است:
صبور باشید: هرگز صحبت او را قطع نکنید یا جملهاش را کامل نکنید. به او زمان کافی برای پاسخ دادن بدهید.
سؤالات بله/خیر بپرسید: به جای “چه کاری دوست داری انجام دهی؟” بپرسید “آیا دوست داری پیادهروی کنیم؟” (بله/خیر).
سؤالات چندگزینهای بپرسید: “آیا آب میخواهی، چای یا شیر؟”
صحبت کردن را متوقف کنید اما ارتباط را قطع نکنید: با او در تماس چشمی باقی بمانید و با تکان دادن سر یا لبخند، نشان دهید که دارید گوش میدهید.
محیط را آرام نگه دارید: حواسپرتیها (مانند صدای تلویزیون) را به حداقل برسانید.
بر درک او تأیید کنید: بگویید “میدانم که میفهمی و این باید واقعاً ناامیدکننده باشد.”
آفازی بروکا یک دزد گفتار است، اما یک دزد فکر نیست. فرد مبتلا، هوش، خاطرات و شخصیت خود را حفظ کرده است. با وجود چالشهای بزرگ در بیان، مسیر بهبودی از طریق گفتاردرمانی فشرده و پایدار و یک شبکه حمایتی قوی و آگاه کاملاً امکانپذیر است. پیشرفت ممکن است کند باشد، اما هر کلمهای که به دست میآید، یک پیروزی بزرگ است.
به یاد داشته باشید: شما دارید با یک فرد ارتباط برقرار میکنید، نه با یک اختلال. کرامت، صبر و عشق، قدرتمندترین ابزارهای شما در این سفر هستند.